Alkierz - to wydzielony w bryle dworu narożnik lub dobudówka, na ogół na planie kwadratu, przekryta zwykle osobnym dachem.

Alkowa - wnęka - pomieszczenie bez okna w sypialni mieszczące łóżko.

Antresola - inaczej półpiętro. To pośrednia, częściowa kondygnacja wewnątrz wysokiej kondygnacji.

Architraw - jest to główna belka spoczywająca bezpośrednio na kolumnach portyku.

Attyka - to górny element budynku w postaci ścianki, balustrady lub rzędu sterczyn osłaniający dach.

Barwice - są to wady drewna polegające na zmianie jego zabarwienia na kolor sinoniebieski aż do czarnego, wywołane przez
pasożytnicze grzyby; najczęściej występująca barwica to sinizna.

Belka - to ważny element konstrukcyjny zaprojektowany do przenoszenia obciążenia pomiędzy lub poza podporami, zwykle
wąski w stosunku do jego długości, poziomy lub prawie poziomy.

Belka spocznikowa - pozioma belka podtrzymująca spocznik oraz stanowiąca oparcie dla biegu schodów.

Belka stropowa - to drewniany, stalowy, betonowy lub żelbetowy poziomy lub ukośny element konstrukcyjny budynku
przyjmujący obciążenia z powierzchni poziomych i przenoszący je na podpory, najczęściej ściany lub słupy.

Boniowanie - to dekoracyjne zdobienie naroża dworu lub ryzalitów, w postaci pozornych cegieł, naśladownictwa muru,
najczęściej wykonywane w tynku, w kamieniu, niekiedy w drewnianych dworach z drewna.

Budarz - jest tak nazywany w gwarze podhalańskiej budownicz domów z płazów.

Ciepły zamek - to rodzaj złącza ciesielskiego. Różni go od jaskółczego ogona dodatkowe wcięcie od wewnętrznej strony bala.

Cokół - to widoczna wystająca podstawa ściany lub wystająca konstrukcja, spód podstawy słupa.

Dach - to jedna z naważniejszych części budynku ograniczająca go od góry i zabezpieczająca przed wpływami atmosferycznymi.
Ochrania bezpośrednio strop najwyższej kondygnacji bądź stanowi bezpośrednie nakrycie wnętrza.

Dach czterospadowy - konstrukcje tego dachu tworzy cztery połacie. Główne połacie dachu nawiązują do dachu dwuspadowego;
jedynie szczyty dachu są ścięte, tworząc dodatkowe połacie i eliminując ściany szczytowe.

Dach dwuspadowy - to rodzaj dachu stromego. Dwie pełne, skośne połacie dachu tworzą ostrokątne szczyty w obrębie poddasza.
Zależnie od kąta spadku połacie mogą tworzyć poddasze użytkowe lub nieużytkowe.

Dach jednospadowy (pulpitowy) - jest to dach o jednej skośnej połaci, zbudowany podobnie jak dach płaski, ale ze spadkiem. Różni się tym, że ma osobną konstrukcję dla stropu i dla dachu.

Dach mansardowy - konstrukcja tego dachu nawiązuje do dachu dwuspadowego, w którym każda z połaci została załamana pod innym kątem spadku. Stosowany głównie na poddaszach użytkowych.

Dach naczółkowy - to dach dwuspadowy o ściętych narożnikach, tworzących naczółki. Zależnie od kąta nachylenia może tworzyć poddasze użytkowe lub nieużytkowe.

Dach namiotowy - dach ten swoim wyglądem bardziej przypomina piramidę niż namiot. Stosowany jest na budynkach o rzucie kwadratu

Dach wieszarowy - dachy wieszarowe stosowane są wówczas, gdy między ścianami zewnętrznymi nie ma podpór pośrednich, na których można oprzeć słupy konstrukcji dachowej. Jeżeli rozpiętość dachu mieści się w granicach 6-8 m, stosuje się rozwiązanie jednowieszakowe. Jeżeli rozpiętość wynosi 8-10 m, stosuje się rozwiązanie jednowieszakowe z krzyżulcami. Rozpiętość dachu przekraczająca 10-12 m wymaga zastosowania konstrukcji dwuwieszakowej.

Dranica - to deska wyrobiona ręcznie z drewna iglastego, łupana promieniowo, szerokości 9-13 cm, grubości 3-5 cm, przeznaczona do pokrywania dachów.

Dylatacja - jest to zaprojektowana przerwa (szczelina) w konstrukcji. Wprowadzana jest w celu umożliwienia niezależnej pracy poszczególnych części budowli. Ruch budowli może być spowodowany zmianami temperatury, wilgotności, obciążeniami. Dylatacja ma szerokość od kilku milimetrów do kilku centymetrów.

Elewacja - zewnętrzna część ściany budynku wraz ze wszystkimi występującymi na niej elementami. Elewację określa się wg położenia względem stron świata lub otoczenia (frontowa, tylna, boczna, ogrodowa).

Facjatka - część pomieszczenia mieszkalnego w przestrzeni dachowej, którego okna wychodzą ponad połać dachu, ma własne ścianki, nakryte daszkiem, prostopadłym do kalenicy dachu.

Framuga - to wnęka w ścianie, w której osadzone jest okno lub drzwi. Występuje między licem wewnętrznym ściany i płaszczyzną zewnętrzną osadzenia. W budownictwie wiejskim dolny element framugi okiennej bywa nazywany stolcem lub czapką.

Fundament - jeden z najważniejszych elementów konstrukcyjnych mających za zadanie przekazać na grunt całość obciążeń budynku.

Fungicydy - substancje chemiczne stosowane do zwalczania grzybów pasożytniczych powodujących choroby roślin uprawnych, niszczenie drewna, skór, tkanin. Należy do nich większość środków stosowanych do impregnacji drewna budowlanego, m.in. więźby dachowej.

Gar - sa to wyżłobienia słupa wiązanego, w które wpuszcza się nut – obrobione końce płazów (podhalańskie).

Gont drewniany - to materiał do wykonywania pokryć dachowych. Wąskie, długie deseczki (szer. 80–100 mm, dł. 600–700 mm, grubość grzbietu ok. 15 mm), wykonane z drewna jodłowego, sosnowego, modrzewiowego, osikowego, dębowego lub bukowego. Gonty mają najczęściej kształt prostokątny; niekiedy o urozmaiconym przekroju dolnej części, np. w kształcie łuski (do krycia powierzchni krzywych). Gonty zaopatrzone są z jednej strony we wpusty, z drugiej – w grzebienie, co umożliwia ich ścisłe łączenie. Krycie gontem może być pojedyncze, podwójne lub wielowarstwowe.

Grzbiet dachu - miejsce styku dwóch sąsiednich połaci dachu tworzących kąt ostry. Występuje w dachach czterospadowych (namiotowych, kopertowych) naczółkowych, półszczytowych i w dachach wielopołaciowych, o skomplikowanych kształtach. Tym terminem bywa określana także kalenica.

Gzyms - to element elewacji zewnętrznej budynku. Służy jako ozdoba elewacji oraz chroni ścianę przed zaciekami.

Hydrofobizacja - to nasycenie materiału preparatem – impregnatem hydrofobizującym. Na powierzchni materiału tworzy się cienka warstwa, która chroni przed wnikaniem wody i zanieczyszczeń, jednocześnie nie blokując przepływu pary wodnej.

Impregnacja - jest to nasycanie drewna środkami zabezpieczającymi je przed owadami, grzybami czy ogniem. Impregnacja może być poprzez smarowanie, kąpiel lub ciśnieniowa.

Izolacja cieplna (termiczna) - warstwa, która zapobiega niepożądanym wymianom ciepła, wykonana z materiałów o małej przewodności cieplnej w formie zasypek, przędzy, mat.

Jaskółka - jest to pionowe, małe okienko w dachu. Pełni funkcję doświetlenia poddasza.

Jaskółczy ogon - to rodzaj ciesielskiego złącza – motyw ozdobny w kształcie dwóch ćwierć kół odwróconych łukami do siebie.

Jastrych - posadzka bezspoinowa lub podkład pod podłogę. Kładziony celem wyrównania stropu przed położeniem warstwy wykończeniowej.

Jętka - belka pozioma w górnej części wiązara jętkowego, podpierająca krokwie, jest elementem ściskanym.

Kaletnica - jest to najwyższa część dachu.

Kąt nachylenia dachu - to kąty nachylenia wszystkich głównych połaci dachu z pominięciem dachów lukarn. Jeżeli w opisie parametrów budynku podano dwa, lub trzy różne kąty nachylenia dachu – oznacza to, że występują w tym budynku połacie dachowe o różnych kątach nachylenia.

Kleszcze - to element usztywnienia konstrukcji dachu w kierunku poprzecznym.

Komin - to konstrukcja zawierająca przewód pionowy do odprowadzania spalin z palenisk lub przewody wentylacyjne wyprowadzające powietrze z mieszkań na zewnątrz budynku.

Kondygnacja - to poziom budynku, zawarty między górną powierzchnią stropu lub warstwy wyrównawczej na gruncie a górną powierzchnią stropu lub stropodachu znajdującego się nad tą częścią, w tym poddasze z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi oraz pozioma część budynku stanowiąca przestrzeń na urządzenia techniczne, mająca wysokość w świetle nie mniej niż 2,0 m, z wyjątkiem nadbudówek ponad dachem, takich jak maszynownia dźwigu, centrala wentylacyjna, klimatyzacyjna lub kotłownia gazowa.

Kondygnacja nadziemna - to kondygnacja, której górna powierzchnia stropu lub warstwy wyrównawczej podłogi na gruncie znajduje się w poziomie lub powyżej poziomu projektowanego lub urządzonego terenu, a także każda sytuowana nad nią kondygnacja.

Kondygnacja podziemna - to kondygnacja, której więcej niż połowa wysokości w świetle, ze wszystkich stron budynku, znajduje się poniżej poziomu przylegającego do niego, projektowanego lub urządzonego terenu, a także każda sytuowana pod nią kondygnacja.

Kontrłata - element drewniany więźby dachowej mocowany wzdłuż krokwi, wraz z łatami tworzy ruszt, na którym układa się pokrycie, np. dachówkę ceramiczną.

Korozja biologiczna - jest procesem niszczenia materiałów przez żywe organizmy – grzyby, bakterie i owady. Szczególnie narażone na korozję biologiczną są elementy drewniane, w dachu korozja biologiczna zagraża przede wszystkim więźbie.

Kosz - wklęsłe załamanie w dachu utworzone przez dwie przyległe połacie dachowe.

Kotew - drewniany lub stalowy element wiążący z sobą inne elementy konstrukcji, uniemożliwiając ich przesunięcie lub obrót. Na kotwy można łączyć warstwę nośną ściany z warstwą licową, słup drewniany z fundamentem, ościeżnicę okna z framugą, wieniec z murłatą.

Krokiew koszowa - krokiew usytuowana w koszu dachu.

Krokiew narożna - krokiew usytuowana w narożu dachu.

Krokwiowy dach - najprostsza drewniana konstrukcja dachu składająca się z krokwi opartych na murłatach, niekiedy usztywniona wiatrownicą – łatą łączącą krokwie od spodu.

Kratownica - to wiązar dachowy, prefabrykowany.

Leżucha - w gwarze podhalańskiej dolny, poziomy element słupa wiązanego.

Loggia - to rodzaj wnęki dachowej, galeria otwarta z jednej strony lub wielu stron, zwykle przesklepiona i ozdobiona arkadami, niewystępująca przez lico muru.

Lukarna - jest to okno lub okienko w połaci dachowej, często owalne lub okrągłe.

Miecz - część wiązara płatwiowo-kleszczowego. Usztywnia konstrukcje dachu w kierunku podłużnym. Przenosi obciążenia z płatwi.

Mostek termiczny - inaczej mostek cieplny; jest negatywnym zjawiskiem w budownictwie polegającym na istnieniu miejsc w przegrodzie cieplnej budynku, przez które przewodnictwo cieplne jest znacznie większe niż przez przegrody. W miejscach mostków oraz w ich pobliżu obserwuje się niższą temperaturę powierzchni wewnętrznej. Jego przyczyną jest wadliwe wykonanie detali budynku, co prowadzi do powiększonych strat ciepła, zawilgocenia wnętrz i powstawania pleśni.

Mostki akustyczne - są to wszelkie miejsca, w których osłabiona jest izolacyjność akustyczna pomiędzy pomieszczeniami.

Mszenie - uszczelnianie szpar między płazami. Do mszenia stosuje się wełniankę.

Mur pruski - to rodzaj ściany szkieletowej zwanej też szachulcową lub fachówką, wypełnionej murem z cegły, gruzu, czasem gliny i trzciny.

Murłata - to drewniana belka ułożona na koronie ściany zewnętrznej budynku. Przenosi obciążenia z dachu na ściany.

Nadproże - poziomy element przykrywający otwór okienny lub drzwiowy.

Obdaszek - daszek jednospadowy na zewnętrznych ścianach budynku, najczęściej między szczytem i ścianą. Może być oparty na ostatkach belek czy bali lub na specjalnych krótkich wspornikach. Chronią ścianę przed opadami atmosferycznymi.

Obłap - to estetyczne połączenie z wykorzystaniem technologii ciepłego zamka.

Oczep - belka w drewnianych ścianach o konstrukcji wieńcowej lub szkieletowej czy z bali zamykająca ścianę. Przejmuje bezpośrednio obciążenia z belek stropowych lub krokwi.

Oflis - to zaokrąglenie krawędzi deski lub bala.

Okap - jest to część dachu wysunięta przed lico ściany. Chroni budynek przed wodą deszczową.

Okno kolankowe - rodzaj okna, które montuje się na poddaszu w celu jego doświetlenia. Może być usytuowane w ścianie kolankowej lub w połaci dachu. Pionowe okno kolankowe zazwyczaj zespolone jest z pochylonym oknem połaciowym.

Okno połaciowe - rodzaj okna, które montuje się na poddaszu, w celu jego doświetlenia. Usytuowane jest w połaci dachowej.

Ostatki - wychodząca poza zewnętrzne lico ściany budynku część bala lub belki stropowej. Dłuższe ostatki pełniące rolę wsporników noszą nazwę rysiów, a ostatek bali pod rysiami – podrysiów.

Ościeże - to powierzchnia wewnętrzna otworu okiennego lub drzwiowego. Ościeża wyłożone boazerią noszą nazwę szpaletów.

Pilaster - płaski pas wystający z lica ściany, dzielący ją pionowo, ukształtowany na podobieństwo kolumny.

Płatew - element konstrukcji dachu, układany w kierunku prostopadłym krokwi. Przenosi obciążenia z krokwi.

Płaza - to rodzaj bala drewnianego grubości 16 cm, 18 cm, 20 cm, powstałego poprzez rozcięcie na pół pnia drzewa.

Podcień - jest to otwarte wewnętrzne pomieszczenie na parterze budynku, niewystępujące z lica muru, ograniczone słupami lub kolumnami, usytuowane wzdłuż elewacji budynku albo odbiegające dookoła.

Podwalina - to najniższa belka w drewnianych konstrukcjach ścian. Opierana na fundamentach murowanych z kamienia lub cegły na całej swojej długości i dodatkowo kotwiona w nim w celu uchronienia przed przesunięciem związanym z parciem i ssaniem wiatru. Izolowana od fundamentów warstwami papy w celu zabezpieczenia drewna przed wilgocią z gruntu.

Powała - warstwa desek ułożona na belkach stropu drewnianego.

Portyk - rodzaj ganku lub obejścia kolumnowego stanowiącego część wejściową budowli.

Przewodność cieplna - inaczej współczynnik przewodnictwa ciepła (k lub λ), określa zdolność substancji do przewodzenia ciepła. W tych samych warunkach więcej ciepła przepłynie przez substancję o większym współczynniku przewodności cieplnej.

Przysłupowa konstrukcja - system konstrukcyjny uniezależniający ściany budynku od dachu. Oparte na układzie płatwi i słupów.

Ryzalit - wysunięta z lica elewacji dworu część budowli, w jej partii środkowej lub bocznej, zazwyczaj tej samej wysokości co reszta i tworząca z nią integralną całość.

Siestrzan, sosręb, tragarz - nazwy oznaczające belkę podtrzymującą belki sufitowe, a więc biegnącą prostopadle do pozostałych belek drewnianego stropu.

Sorpcja - zjawisko związane ze zdolnością materiału do pochłaniania pary wodnej z powietrza przy czym adsorpcja to pochłanianie powierzchniowe pary wodnej, a absorpcja to wnikanie jej w głąb. Wielkości te zależą od struktury materiału oraz temperatury i wilgotności powietrza. Zawilgocenie materiałów budowlanych jest cechą niekorzystną, ponieważ pogarsza ich właściwości fizyczne i mechaniczne oraz sprzyja rozwojowi drobnoustrojów (obniża np. właściwości termoizolacyjne i wytrzymałość). Różne materiały budowlane w zależności od ich budowy i struktury wewnętrznej różnią się nasiąkliwością, czyli zdolnością wchłaniania i oddawania wody.

Słup - to element konstrukcyjny, wolno stojący, pionowa podpora.

Słup wiązany - to element, który umożliwia zamontowanie w ścianie z płazów okna lub drzwi.

Socha - słupek drewniany rozwidlony u góry. Służył jako podparcie konstrukcji dachu o konstrukcji sochowej. Sochy stawiano na zewnątrz lub wewnątrz budynku albo na poddaszu.

Stojak - pionowy element słupa wiązanego.

Stolec - to słup drewniany w konstrukcji wiązara płatwiowo-kleszczowego. Rama składa się z dwóch lub więcej słupków ustawionych na belkach stropowych lub płatwi leżącej na stropie w kierunku prostopadłym do wiązarów. Płatew ta jest często nazywana podwaliną. Słupki połączone są ze sobą płatwią, na której opierają się krokwie. Rama usztywniona jest w kierunku podłużnym mieczami, a w kierunku poprzecznym kleszczami.

Strop - jeden z najważniejszych elementów konstrukcyjnych oddzielający poszczególne kondygnacje budynku. Strop przenosi obciążenia na pionowe elementy (ściany lub słupy). Na górnej powierzchni stropu układana jest podłoga, a dolną powierzchnię najczęściej pokrywa się tynkiem, tworząc sufit.

Sufit - dolna część stropu.

Sumik - to krótka płaza, np. między otworami okiennymi, zwana także bęsiem.

Sumikowo-łątkowa konstrukcja - rodzaj szkieletowej konstrukcji ściany z bali i desek. Składa się z pionowych słupków z poziomych elementów zwanych sumikami, wpuszczonych w wyżłobione pazy słupów narożnych i pośrednich zwanych łątkami. Sumiki ułożone jeden na drugim wypełniają przestrzeń między łątkami. Łątki i sumiki opierają się zwykle na zwęgłowanej podwalinie, górą związane są wieńcem oczepów. Węgary otworów takich ścian tworzą łątki ustawione bądź na wysokość całej ściany, bądź tylko otworu bali, usztywnionych w narożach zastrzałami. Deskowanie może zostać wykonane jako jedno- lub dwustronne. Przestrzeń pomiędzy okładzinami może być wypełniona materiałem izolacyjnym.

Szpros - listewka drewniana dzieląca skrzydło okienne na mniejsze kwatery wypełnione szybami.

Tarcica - podstawowy półprodukt drzewny otrzymywany przez przecieranie drewna okrągłego wzdłuż jego osi.

Tragarz - podciąg drewniany, główny element konstrukcyjny stropu, podtrzymujący belki stropowe. Występuje w formie ozdobnej belki. Zwany także sosrębem.

Trakt - to ciąg pomieszczeń w domu umieszczonych na jednej osi.

Węgar - jest to pionowy element konstrukcyjny po bokach otworów okiennych lub drzwiowych, przenoszący nadproże. Węgary drzwiowe wraz z nadprożem tworzą odrzwia.

Węgieł - to inaczej narożnik.

Węgieł krzyżowy - to połączenie ściany działowej ze ścianą zewnętrzną z ostatkami wychodzącymi poza lico ściany zewnętrznej.

Wiatrownica - to element konstrukcji dachu. Deska ukośnie od spodu krowi, celem podłużnego usztywnienia konstrukcji dachu.

Wiązar - podstawowy element konstrukcji dachu. Jest to para krokwi opartych ścianie zewnętrznej budynku za pośrednictwem murłaty. W zależności od rozpiętości podpór i zastosowanego rozwiązania wiązar wzmacnia się dodatkowo drewnianymi belkami.

Wiązar jętkowy - ten system konstrukcji dachu składa się z krokwi i jętki, która z naprzeciwległych krokwi przenosi naprężenia ściskające.

Wiązar krokwiowy - najpopularniejszy system konstrukcji dachu. Składa się z krokwi opartych na belkach stropowych lub poprzez murłatę, lub oczep na ścianach.

Wiązar płatwiowo-kleszczowy - System konstrukcji dachu stosowany przy większych rozpiętościach; w zależności od rozstawu podpór stosuje się konstrukcje jedno-, dwu-, trójstolcowe i więcej. Tworzy go układ krokwi, płatwi, mieczy, stolców i kleszczy.

Wiązar wieszarowy - system ten stosowany jest do podwieszenia konstrukcji niżej położonego stropu. Może być jedno- lub dwuwieszakowy. Tworzy go układ wieszaków krokwi, płatwi i krzyżulców.

Wieńcowa konstrukcja ściany - to system ułożonych poziomo belek drewnianych (wieńców) łączonych w narożach (węgłach) na zamki (wręby) z ostatkami lub bez.

Więźba dachowa - to główna konstrukcja dachu, która przenosi obciążenia z pokrycia dachowego.

Wpust - fragment przy łączeniu dwóch elementów drewnianych. Żłobek w jednym z nich odpowiada występowi drugiego elementu.

Wrąb - to nacięcie albo wcięcie w jednym lub w obu łączonych elementach, tak dopasowane, aby umożliwić nasunięcie jednego elementu na drugi i zapewnić ich współpracę.

Wypust - fragment przy łączeniu dwóch elementów drewnianych. Wypust w jednym z nich odpowiada wpustowi drugiego elementu.

Zastrzał - jest to drewniana deska w mocowana ukośnie dla usztywnia pionowych elementów ścian lub konstrukcji dachu.

Ziajok - w gwarze podhalańskiej szczelina powstała z powodu niedokładnego wycięcia czopa i komory we wrębie.

Złącza ciesielskie - to połączenia drewnianych elementów konstrukcji ścian lub dachu, współpracujących ze sobą.